کد مطلب:24059 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

1- چگونه مي توان صبر حقيقي را در خودمان تقويت كنيم ؟ با توجه به اينكه در ظاهر با صبر زياد از نود درصد كارهايمان عقب مي مانيم ؟

هموطن عزيز: از سوال شما چنين بر مي آيد كه صبر در نظر جنابعالي عامل بازدارنده است كه باعث مي شود انسان از كارهاي خود عقب بماند لذا براي رسيدن به پاسخي منطقي ابتدا لازم است, معناي صبر را توضيح داده و سپس به راههاي تقويت صبر اشاره كنم .
آنچه از گفته ي علماي اخلاق در مورد صبر استنباط مي شود, اين است كه صبر عبارت است؛« از نگهداري نفس از شكايت نزد مخلوق» يعني : هر گاه انسان دچار مصيبت يا بيماري يا امور ديگر مي شود . مرتب پيش ديگران گله و شكايت نكند و خود را بدبخت نداند و بر قضا و قدر الهي اعتراض نكند . رسو ل اكرم « صلي الله عليه واله » مي فرمايند : خداي تعالي فرمود : هر گاه يكي از بندگان خود را به مرضي مبتلا سازم پس او صبر كند و شكايت خود را به عيادت كنند گان نكند بدل مي سازم گوشت او را به گوشتي بهتر از آنكه داشت و خون او را به خوني بهتر از آنكه براي او بود پس اگر او را شفا ء دادم شفا مي دهم درحالي كه هيچ گناهي از براي او نباشد و اگر او را ميراندم به سوي رحمت خود مي برمو. ( 1)
البته دقت داشته باشيد كه آنچه نهي شده است , شكايت نزد بندگان خداست و الاشكايت به او التماس ودر گاه خداوند و اظهار جزع و عجز به خداوند نه تنها با صبر منافات ندارد, بلكه عملي پسنديده است. زيرا يكي از علل ابتلاء انسان به مصائب اين است كه بنده رو به سوي خدا بياورد و رابطه ش با خدا بيشتر شود و به قول شاعر :
هركه در اين بزم مقر بستر است جام بلابيشترش مي دهند .
حتي انسان با پناه بردن به خداوند و دعا و تضرع مي تواند قضا و قدر خود را تغيير دهد. همچنين طبق روايات رسيده و تأمل در آثار و نتايج صبر روشن مي شو دكه صبر توفيقي است كه از جانب خداوند متعال به بندگان مؤمن كه به دنبال آن پاداش كثيري نصيب بنده مي گردد. چنانكه رسول اكرم « صلي الله و عليه واله » فرمود ند : صبر گنجي است از گنجهاي بهشت .
صبر درهاي سعادت را به روي انسان مي گشايد و او را از مهالك نجات مي بخشد, صبر بلاها را بر انسان آسان مي كند و عزم و اراده او را تقويت مي نمايد پس صبر مانع حركت و پيشرفت انسان نيست . در حاليكه انسان غير صابر زبانش به شكايت پيش هر كس و ناكس باز مي شود. و اين چنين شخصي علاوه بر اينكه پيش مردم بي آبروي مي شود و همه او را به عنوان مزدي بي اراده مي شناسد , پس ملائكه الله و خداوند نيز ارزشي ندارد .
نكته ديگري كه ذكر آن ضروري است. اينكه هر امري كه در دنيا براي بنده واقع مي شود يا موافق خواهش و طبع او هست يا موافق طبع او نيست و از آن كراهت دارد . كه در هر دو مورد انسان مؤمن به صبر سفارش شده است . زيرا در حالت اول كه انسان در صحت و سلامت و در مال و ثروت و شهرت به سر مي برد اگر صبر و خود داري نكند به طغيان و سر كشي مي افتد و در حالت دوم كه امور مطابق خواهش و طبع انسان نيست صبر به سه قسم تقسيم مي شود :
- اموري كه به اختيار خود انسان است مثل صبر بر طاعت و صبر بر معصيت زيرا؛ هيچ عبادتي بي مشقت نيست و نيز خود داري از لذت حرام نيز آسان نيست پس در طاعت و معصيت بايد صبر نمود .
- اموري كه ايجاد آن به دست خود انسان نيست و ليكن قدرت بر مكافات آن دارد مثل اذيتي كه از ديگري به او برسد كه انسان مي تواند همان اندازه فرد را مكافات كند اما طبق آيات قرآني اگر گذشت كند و صبر نمايد بهتر است. { لئن صبرتم لهو خير للصابرين }(1)
اموري كه بنده هيچ اختياري و قدرتي بر آن ندارد مانند؛ بلاها و مصائب دنيا .
دوست خوبم : با كمي دقت متوجه مي شويد , كه درهيچ يك از اين موارد انسان از كارهايش عقب نمي ماند بلكه با صبر عزت نفس و اراده انسان تقويت مي شود. صبر به اين معني نيست كه انسان از كاروتلاش و سخت بكشد . به عنوان مثال شخص فقير اگر بر فقرش صبر كند و پيش بندگان خدا شكايت نكند و به قضا و قدر الهي اعتراض نكند طبق روايات رسيده پاداش فراواني دارد .
اما درعين حال چنين فردي بايد كار و تلاش كند و سعي نمايد به زندگي خود بهبود ببخشد نه اينكه بگويد حال كه خدا خواسته فقير باشيم صبر مي كنم و از تلاش و دست مي كشم و يا در جايي كه انسان مورد ظلم واقع مي شود بايد به خدا توكل كند و با در نظر گرفتن رضاي خداوند و با استفاده ارزش صحيح و عاقلانه از ظلم جلوگيري كند صبر در اينجا به اين معني نيست كه مانع ظلم نشويد بلكه به اين معناست كه در صدد انتقام بر نياييد .
مثال ديگري برايتان مي آورم تا موضوع واضحتر شود : مثلا اگر برادر شما به دلايل واهي مانع ازدواج شما گرد و شما مي توانيد با كمك بزرگان خانواده برادرتان را متوجه اشتباهش بكنيد به اينكه بنشيند تا اشتباه خود را تكرار كند , يا اينكه در صدد انتقام بر آيند و با همان رفتار نادرست مانع ازدواج او بشويد .
حال كه تا حدودي با معناي صبر و نقش آن در زندگي آشنا شديد به پاسخ قسمت اول سوال شما مي پردازيم :
هر كس طالب مقام صابرين است براي رسيدن به اين مقام و مرتبه بايد چند امر را مراعات نمايد از جمله :
1- اخبار و احاديثي در فضيلت ابتلاي در دنيا رسيده است را مطالعه نماييد و بدانيكه كه به ازاي هر مصيبتي گناهي از انسان بخشيده مي شود و يا به مقام و درجه اي مي رسد. و يقين داشته باشيد كسي كه هيچ بلايي و مشكلي در زندگي نداشته باشد خيري در او نيست .
رسو ل خدا فرمودند : هر گاه خداوند تعالي به بنده اي اراده خير داشته باشد. و بخواهد صاف و پاك گرداند بلاي آبر او فرو مي ريزد , پس چون آن بنده خدا را بخواند ملائكه عرض نمايند كه : صداي آشنايي مي شنويم و چون «يارب»گويد خداوند عزيز مي فرمايد :« لبيك و سعديك» اي بنده من هيچ چيز از من نمي خواهي مگر اينكه يا آن را به تو ميدهم يا از براي تو در نزد خود بهتر از آن ذخيره مي كنم .
2- از امور ديگري كه باعث آساني صبر مي شود, آن است كه : احاديثي را كه در فضيلت صبر و حسن عاقبت آن در دنيا و آخرت وارد شده مطالعه كنيد و بدانيد پاداشي كه به واسطه صبر به شما مي رسد. بسيار بيشتر است از سختي كه به سبب بلاي مي رسد .
3- به ياد بياوريد كه زمان مصيبت و بلا اندك است و وقت آن كوتاه انسان بايد به خانه راحت و استراحت ابدي برود .
4- اگر كمي بينديشيد متوجه مي شويد كه بي صبري و جزع فايده اي ندارد. زيرا هر چه مقدر است مي شود حتي بي صبري كردن ثواب انسان را ضايع مي كند . حضرت علي « عيله السلام » مي فرمايند : اگر صبر كني , آنچه مقدر الهي است خواهد شد و تو ثواب خواهي داشت و اگر جزع نمايي مقدر الهي باز خواهد شد, و از براي تو وزر و وبال خواهد بود .
5- به سر گذشت كساني را كه به مصيبته ها و مشكلاتي بزرگتر از مشكلات شما گرفتارند را بخوانيد پس شكر خداوند را به جاي آوريد .
6- بدانيد كه مصيبت و ابتلاي شما دليل فضل و سعادت شماست و اين رنج و محنت علامت قرب و غرب شما در پيشگاه خداوند است .
7- بدانيد انسان در سختيها مقاوم مي شود و دلش قوي مي گردد.
8- به تجربه ثابت شده كه بعد از هر غمي شادي در عقب هر محنتي راحتي است و هر رنجي گنجي را به دنبال دارد و هر خاري گلي به همراه دارد.
9- بدانيد اين محنت و سختي از جانب پرودگار است, كه از همه كس بيشتر شما را دوست دارد وبه جز خير و صلاح شما نمي خواهد .
10- بدانيد بنده مقبول آن است كه از آنچه مولا نسبت به او به جا آورد راضي و خشنود باشد. و از شرايط محبت آن است كه هر چه محبوب بر او پسندد از آن راضي و خشنود باشد .
در دايره قسمت ما نقطه تسليميم راي آنچه تو انديشي حكم آنچه تو فرمايي
11- در احوال و زندگي بندگان مقرب خداوند و اولياء و انبياء الهي دقت كنيد و ببينيد چه مصيبتهايي را به جان خريدند . داستان صبر حضرت ايوب را حتما شنيده ايد و از آن بالاتر صبر بانوي كربلا حضرت زينب « سلام الله علها » را به ياد بياوريد تا آرامش پيدا كنيد .
12- از طريق دعا و توسل به خداوند و ائمه اطهار« عليهم السلام » براي خود صبر جميل طلب كنيد انشاء الله خداوند به شما مقام صابرين را عطا فرمايد .
در پايان به شما توصيه مي كنم كتابهاي اخلاقي در زمينه صبر بويژه معراج السعاد ه رامطالعه نماييد .
منابع:
1- معراج السعاده , ملااحمد نراقي ( قدس سره )
2- چهل حديث , امام خميني ( ره )